Jak AI zmieniło nasze rozumienie piękna?
Sztuczna Inteligencja, a aspekty kulturowe, etyczne i społeczne
Sztuczna Inteligencja jest maszyną parową naszych czasów. Zaczynając od spersonalizowanych zakupów i reklam, przechodząc przez architekturę, elektronikę i transport, aż po medycynę i ulepszenie diagnostyki, jesteśmy świadkami wkraczania w nową erę technologicznego postępu. Pod wpływem AI znalazły się również sztuka i kultura oraz nieodłącznie związana z nimi koncepcja piękna. Taka skala oddziaływania skłania nas do refleksji nad słusznością zmieniających się norm estetycznych. Przecież, skoro pojęcie piękna w sztuce, literaturze i kulturze powiązane było nieodłącznie z emocjonalnymi doznaniami człowieka, to czy jest możliwe wygenerowanie piękna przez odciętą od ludzkich uczuć technologię?
Zagrożenia związane z pojawieniem się AI w branży modowej i kosmetycznej
AI coraz chętniej zostaje wykorzystywane w reklamach i materiałach promocyjnych branży kosmetycznej i modowej, co może negatywnie wpływać na samopoczucie odbiorców i konsumentów, którzy regularnie zostają poddawani nierealistycznym i nieosiągalnym standardom atrakcyjności. O wpływie AI na oczekiwania klientów wobec zabiegów medycyny estetycznej wypowiedział się chirurg plastyczny twarzy ze szpitala Lenox Hill, doktor Jennifer Levine: „Jesteśmy narażeni na bardzo zmienione obrazy i ludzie zaczynają postrzegać je jako standardy piękna.”Również doktor Steven Williams, prezes Amerykańskiego Towarzystwa Chirurgów Plastycznych (ASAP) wyraził swoje obawy wobec nadchodzących zagrożeń: „Myślę, że w przyszłości zobaczymy wzrost nierealistycznych oczekiwań dotyczących wiecznego piękna (…).” Stajemy się więc świadkami dostosowywania się przez jednostki do określonych standardów piękna i popadania obsesji nad wyglądem fizycznym, co ułatwia nam dostęp do takich narzędzi jak filtry w mediach społecznościowych, czy aplikacje do edytowania zdjęć. Granice pomiędzy tym, co „naturalne”, a „sztuczne” zostają zacierane.
Technologia AI jest w stanie wygenerować wymyślone i przerażająco realistyczne wizerunki twarzy i ciała, które ustanawiają nierealistyczne oczekiwania, ale także ujawniają przestarzałe stereotypy i uprzedzenia. Badania nad tym zjawiskiem, przeprowadziła w 2023 roku grupa uświadamiająca o zaburzeniach odżywiania, działająca pod nazwą: „The Bulimia Project”. Poprosiła ona sztuczną inteligencję o wygenerowanie „najbardziej pożądanego mężczyzny” i „najbardziej pożądanej kobiety”. Spełniającą te kryteria kobieta miała blond włosy, brązowe oczy i szczupłą sylwetkę, podczas gdy „idealny” mężczyzna miał wyraźne kości policzkowe, brązowe oczy i muskularną sylwetkę. Jest to jednoznaczne potwierdzenie, że algorytmy AI korzystają przede wszystkim z bazy obrazów celebrytów i modeli oraz priorytetowo traktują treści zgodne z zachodnimi, konwencjonalnymi standardami piękna. Prowadzi to do ograniczenia różnorodności i akceptacji w internecie, a także do wykluczenia osób, które „nie wpisują się” w dane standardy. Ponadto, badania wykazały, że ekspozycja na cyfrowo zmienione obrazy może zniekształcić postrzeganie siebie i znaczącą obniżyć samoocenę podatnych na tego typu treści osób.
Kanon piękna AI a dyskryminacja
Dane szkoleniowe wykorzystywane do opracowywania modeli AI często nie są zróżnicowane ani reprezentatywne. Problem ten pogłębia dyskryminację na tle rasowym i etnicznym, a także wykluczenie osób z niepełnosprawnościami. Sztuczna inteligencja i generowane przez nią obrazy preferują europocentryczne standardy piękna, przez co stawiają na uprzywilejowanej pozycji jaśniejsze odcienie skóry, co utrwala rasizm i umniejsza różnorodności etnicznej i rasowej. Badania przeprowadzone przez Body Image Lab na Uniwersytecie Flindersa wykazały, szkodliwy wpływ standardów piękna generowanych przez sztuczną inteligencję, na wizerunek ciała i samopoczucie osób niepełnosprawnych. Warto przywołać tu też Algorytmiczną Ligę Sprawiedliwości, założoną w 2016 r. przez badacza z MIT Joy’a Buolamwini, która przeprowadziła badania nad tendencyjnością algorytmiczną w technologiach rozpoznawania twarzy. Wyniki podkreślają nieproporcjonalną, a nawet błędną identyfikację, wykluczenie osób niepełnosprawnych i mniejszości narodowych. Organizacja postuluje zajęcie się zjawiskiem uprzedzeń powielanych przez AI w celu zapewnienia sprawiedliwej reprezentacji dla osób z różnych grup społecznych.
Sztuczna inteligencja w branży modowej- nowe szanse?
Pomimo wielu alarmujących wyników badań i przewidywanych zagrożeń związanych z coraz większą cyfryzacją i wykorzystaniem sztucznej inteligencji w branżach modowych i kosmetycznych, zauważalne są też pozytywne skutki przenikania się technologii na różnych płaszczyznach naszego codziennego życia. Powstające aplikacje do analizy pielęgnacji skóry, wirtualne narzędzia do doświadczania produktów kosmetycznych, czy wysoce spersonalizowane rekomendacje produktów, które poprawiają doświadczenia klientów a także pozytywnie wpływają na stan środowiska. Słyszalne są również głosy specjalistów, którzy uważają rozwój algorytmów AI za szansę w zlikwidowaniu standardowych, krzywdzących stereotypów i uprzedzeń na rzecz rozszerzonej przez możliwości sztucznej inteligencji reprezentacji mniejszości etnicznych i zmarginalizowanych społeczności. Na ten temat wypowiedziała się m.in. Shahnaz Husain w swoim artykule opublikowanym w The Sundy Guardian, w którym przedstawia pozytywne szanse związane z rozwojem sztucznej inteligencji w branży modowej i kosmetycznej.
Historyczna ewolucja kanonu piękna
Dyskusja nad rozumieniem pojęcia „piękno” oraz słusznością ewoluującego wciąż kanonu norm estetycznych i moralnych rozpoczęła się już w starożytności. Rzymianie, przeciwnie do idealistycznych przedstawień Greków, skłonili się ku większemu realizmowi, ukazując władców wraz z ich wadami i niedoskonałościami. Podobny epizod nastąpił w starożytnym Egipcie za panowania Amenhotepa IV, który wprowadził radykalne zmiany w sztuce i zerwał z dotychczasową gloryfikacją. Zamiast tego, nakazał ludziom przedstawiać wiernie to, co widzą, obnażając się ze swoich mankamentów.
Średniowieczna kultura gotyku skupiła się, zaś na ukazywaniu nienaturalnie wychudzonych i nieproporcjonalnych sylwetek oraz ostrych rysów twarzy, co szybko zostało skrytykowane przez nadchodzącą epokę Renesansu, postulującą zaokrąglone, umięśnione kształty.
Zmiany w postrzeganiu pojęcia piękna zachodziły wraz ze zmianami filozofii, polityki i ideologii danego okresu historycznego. W dziesiątym wieku przypominające szkielet sylwetki człowieka manifestować miały idee kruchości i ulotności życia, zaś szesnastowieczna idealizacja ciała związana była z panującym prądem antropocentryzmu. W dzisiejszych czasach piękno wychodzi poza ideały do podziwiania i manifestowania swoich idei. Stanowi zaś nieodłączny element indywidualnej tożsamości, ustanawia normy społeczne i kulturowe, a także podważa wartości etyczne i wpływa na rozumienie tolerancji i akceptacji.
Piękno w koncepcji filozoficznej
Wyjaśnieniem pojęcia piękno zajmowali się filozofowie już w IV w.p.n.e., o czym pisał w swoim artykule, opublikowanym w Open Journal of Philosophy, Vadim Meyl, dzieląc się swoimi spostrzeżeniami na temat sztucznej inteligencji przez pryzmat filozoficznych koncepcji. Według Arystotelesa pięknem jest wszystko „to, co będąc dobrem jest przyjemne”, zaś w rozumieniu Platona „piękno jest blaskiem prawdy”. Doba technologii na nowo wysuwa nam rozumienie tej koncepcji, jako kontemplacji ludzkości wobec nowoczesności, postępu i materializmu. Na przestrzeni lat obserwujemy także, zmianę wartości, jakie uznawane były za „estetyczne”. Przestajemy celebrować antyczny minimalizm i harmonię, które zostały wyparte na rzecz ponadprzeciętności, ekstrawagancji i maksymalizmu. Społeczeństwo dostrzega „wyczerpywalność” form naturalnych i oddaje się w pogoń za tym co rzadkie i niespotykane. W celu poszukiwań nadnaturalnych środków wyrazu, wykorzystywane są mechanizmy AI. Z jednej strony otwierają one nowe możliwości osobistej ekspresji i kreatywności, z drugiej zaś mogą stanowić społeczną barierę, pogłębiając szkodliwe stereotypy czy dysproporcje.
Nowa definicja piękna, czy nowa era ludzkości?
Wkraczamy w nową erę, w której wartości i idee zaczynają być kształtowane przez sztuczną inteligencję, która stała się integralną częścią naszego życia. AI zaczęło kształtować dziedzictwo kulturowe naszych czasów, wpływając tym samym na nasze postrzeganie piękna. W XXI coraz częściej odchodzimy od pojęcia piękna artystycznego, na rzecz piękna cyfrowego. Skłania nas to do refleksji nad autentycznością estetycznych doświadczeń w dobie technologii. Ewolucja od antycznego kanonu greckiego i klasycznych teorii wielkich filozofów do współczesnych interpretacji tego pojęcia jest przykładem przejścia z rozumienia piękna jako harmonijnego, uniwersalnego kanonu do złożonej, kulturowo-zróżnicowanej koncepcji.
Źródło: Unsplash
Autor: Kinga Subda
About The Author
