Zapomniane kobiety, które zmieniły bieg historii
Kinga Subda
Na przestrzeni dziejów kobiety odgrywały kluczową rolę jako pionierki ruchów społecznych, orędowniczki zmian i autorki nieocenionych osiągnięć na rzecz społeczeństwa. Jednak najnowsze badania wskazują, że kobiety stanowią zaledwie 0,5% zapisanej historii, co pokazuje, jak często są one wykluczane z narracji historycznej, a ich wkład pozostaje niedoceniony i zapomniany. Dziś przyjrzymy się niezwykłym kobietom, które zasługują na uwagę, a których odwaga, siła i geniusz nie zostały opisane w podręcznikach do historii.
Freddie i Truus Oversteegen oraz Hannie Schaft
Freddie i Truus Oversteegen nie miały zwyczajnego dzieciństwa – dorastały w okupowanej przez nazistów Holandii. W 1941 roku dowódca grupy oporu w Haarlem zwerbował siostry, które początkowo zajmowały się dystrybucją antynazistowskich gazet i ulotek dla holenderskiego ruchu oporu. „Dopiero później powiedział nam, co tak naprawdę będziemy musiały robić: sabotować mosty i linie kolejowe” – wspominała Truus, dodając: „I nauczyć się strzelać. Strzelać do nazistów”.
Do sióstr dołączyła Hannie Schaft, młoda kobieta o podobnym duchu walki. Wspólnie prowadziły akcje sabotażowe i likwidowały nazistów oraz holenderskich kolaborantów
Niestety, Hannie Schaft została schwytana przez nazistów i stracona w 1945 roku. Jej śmierć była ogromnym ciosem dla sióstr, które po wojnie musiały radzić sobie z traumą i stratą najbliższej przyjaciółki.
Marthe Gautier
Przez wiele dekad francuska lekarka Marthe Gautier pozostawała w cieniu, mimo kluczowej roli, jaką odegrała w odkryciu trisomii 21 w 1958 roku – dodatkowej kopii chromosomu 21, odpowiedzialnej za zespół Downa.
Według relacji samej Gautier, przekazała próbki od pacjentów swojemu koledze, Jérôme’owi Lejeune’owi, który zaproponował, że je sfotografuje. Jednak sześć miesięcy później Lejeune opublikował artykuł zatytułowany „Ludzkie chromosomy w kulturach tkankowych”, przypisując sobie zasługi za to odkrycie. Gautier wymienił jedynie jako drugą autorkę, błędnie zapisując nawet jej imię.
Francuski Instytut Narodowy stanął w obronie Gautier, podkreślając, że wkład Lejeune’a w odkrycie był prawdopodobnie marginalny, a to Gautier należy się uznanie za przełomowe osiągnięcie.
Fela Warschau
Fela Warschau, znana postać w społeczności Sheboygan, urodziła się w Polsce w 1926 roku. Gdy miała ona 13 lat jej rodzinne miasto zostało zajęte przez niemiecką armię. Trzy lata później Fela wraz z całą rodziną trafiła do niesławnego łódzkiego getta, a następnie została deportowana do Auschwitz.
Fela i jej siostra Helen zostały rozdzielone od reszty rodziny i jako jedyne przeżyły. W końcu trafiły do Hamburga, gdzie były zmuszane do sprzątania gruzów po alianckich nalotach bombowych. Następnie deportowano je do obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen, gdzie niemal zginęły z głodu i wycieńczenia. Zostały wyzwolone przez brytyjskie wojska w 1945 roku.
Fela Warschau poznała swojego przyszłego męża, Anschela, w obozie przesiedleńczym. W 1951 roku para wyemigrowała do Sheboygan, gdzie wspólnie wychowali dwie córki, Marthę i Sally. Od połowy lat 80. Fela aktywnie angażowała się w edukację, podróżując do szkół i organizacji, aby dzielić się swoimi doświadczeniami z czasów wojny. Szczególną wagę przywiązywała do rozmów z dziećmi, wierząc w edukację kolejnych pokoleń o tragediach Holokaustu.
W 1995 roku Fela zarejestrowała swoją historię w ramach projektu wideo amerykańskiego Muzeum Holokaustu. Jej dziedzictwo jest także uhonorowane w specjalnej przestrzeni w Bibliotece Publicznej Mead w Sheboygan – Pokój Feli i Anschela Warschau, który zawiera kolekcję artefaktów i pamiątek przekazanych przez ocalałych z Holokaustu zamieszkujących Sheboygan.
Josephine Baker
Josephine Baker, szeroko znana jako artystka i pierwsza czarnoskóra kobieta, która zagrała główną rolę w dużej produkcji filmowej („Syrena tropików” z 1927 roku), była nie tylko ikoną estrady, ale także członkinią francuskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej oraz aktywistką na rzecz praw obywatelskich.
W 1939 roku, po wypowiedzeniu przez Francję wojny Niemcom, Baker wykorzystała swoją sławę i szerokie kontakty, by nawiązywać relacje z liderami Japonii i Włoch podczas oficjalnych wydarzeń towarzyskich, przekazując zdobyte informacje ruchowi Wolnej Francji. Po niemieckiej inwazji udostępniła swój dom na południu Francji osobom zaangażowanym w działania oporu. Dzięki statusowi międzynarodowej artystki mogła swobodnie podróżować, co wykorzystała do przemycania do Anglii informacji o niemieckich lotniskach, portach i koncentracjach wojsk we Francji, tym samym wspierając aliantów cennymi informacjami, mającymi kluczowe znaczenie w trakcje prowadzonej wojny. Kluczowe dane zapisywała niewidzialnym atramentem na swoich nutach.
Po zakończeniu wojny Josephine Baker zaangażowała się w walkę o prawa obywatelskie. W 1946 roku artystka została odznaczona Medalem Francuskiego Ruchu Oporu. Jej poświęcenie i patriotyzm zostały docenione jeszcze Krzyżem Wojennym i Orderem Legii Honorowej. Koniec wojny nie był jednak końcem jej społecznej służby. Josephine konsekwentnie odmawiała występów przed segregowaną publicznością, a w 1963 roku przemawiała obok Martina Luthera Kinga podczas Marszu na Waszyngton. Po tragicznej śmierci Kinga jego żona, Coretta Scott King, zaproponowała Baker objęcie przywództwa w ruchu praw obywatelskich. Po głębokim namyśle Baker odmówiła, kierując się troską o dobro swoich dzieci. Jej publiczne wystąpienia były komentowane w Europie i Ameryce, a sama Baker otrzymała z powodu wyrażenia swoich poglądów groźby śmierci czy rasistowskie pogróżki.
Nellie Bly
Nellie Bly była pionierką dziennikarstwa w czasach, gdy kariera w tej dziedzinie była dla kobiet wyjątkowo trudna do osiągnięcia. Swoją karierę rozpoczęła jako felietonistka w „Pittsburgh Dispatch”, lecz szybko poczuła frustrację, gdy ograniczono ją do pisania na tematy dotyczące wyłącznie kobiet. Pragnąc dotrzeć do szerszej publiczności, Bly podjęła odważną decyzję o udawaniu choroby psychicznej, co doprowadziło do jej umieszczenia w niesławnym szpitalu psychiatrycznym. Miała dzięki temu napisać reportaż na temat naruszenia praw tamtejszych podopiecznych. W tamtych czasach w Nowym Jorku szerzyło się przeludnienie i ubóstwo, a także przestępczość. Nie radząc sobie z utrzymaniem porządku na ulicach, władze miasta postanowiły umieszczać „zbędnych” obywateli w zakładzie psychiatrycznym. Utopijną wizję tej placówki obalił wcześniej Charles Dickens, którego władze amerykańskie oskarżyły o nienawiść do Stanów Zjednoczonych. Nelly Bly zdecydowała się obrać inny plan działania, by dowieść prawdy dotyczącej zakładu w Blackwell. Pojawiła się w tym miejscu nie w roli dziennikarki, ale obłąkanej. Kobieta stała się świadkiem tragicznych warunków zamieszkałych to miejsce pacjentów: minimalne racje żywieniowe, brak higieny, owady, niewykwalifikowana kadra, przemoc, to tylko niektóre z problemów, z którymi musieli zmagać się mieszkańcy tej placówki. Zdruzgotanej Nelie udało się opuścić zakład po 10 dniach.
Rezultatem tej brawurowej akcji był cykl reportaży pt. „Dziesięć dni w domu obłąkanych”, opublikowany w New York World, który uczynił ją jedną z najbardziej rozpoznawalnych dziennikarek w Ameryce. Po wydaniu materiału, Burmistrz Miasta powołał komisję, która miała za zadanie zbadać funkcjonowanie szpitala. Dochodzenie potwierdziło zarzuty Nellie, co poskutkowało głębokimi reformami w tej placówce. Dzięki swojej odwadze i precyzyjnemu oddaniu problemu, Bly odegrała kluczową rolę w ukształtowaniu dziennikarstwa śledczego jako odrębnego gatunku.
Po zakończeniu kariery dziennikarskiej wyszła za mąż, odziedziczyła zakład produkcyjny swojego męża i opatentowała kilka wynalazków związanych z przemysłem naftowym. Jej osiągnięcia pozostają trwałym świadectwem odwagi i determinacji w łamaniu barier zarówno w dziennikarstwie, jak i w świecie przemysłu.
Historia pełna jest zapomnianych kobiet – tych, które odważyły się mówić, gdy nakazywano im milczenie, które trwały na swoim miejscu, gdy kazano im ustąpić, i które nie zawahały się, nawet gdy wmawiano im, że są w błędzie.
Źródła:
hthttps://www.meadpl.org/fela-and-anschel-warschau-room-contributorstps://
www.avenueret.com/blog/ten-underrated-women-in-history/
hthttps://www.meadpl.org/fela-and-anschel-warschau-room-contributorstps://
www.avenueret.com/blog/ten-underrated-women-in-history/
About The Author
